Równowaga rynkowa: Podstawy teoretyczne
Równowaga rynkowa to stan, w którym ilość dóbr lub usług oferowanych przez sprzedawców jest równa ilości dóbr lub usług, jakie nabywcy chcą i są w stanie kupić przy określonej cenie. W punkcie równowagi, wszystkie siły rynkowe – popyt i podaż – są zbalansowane, a rynek „oczyszcza się”, co oznacza, że nie ma nadwyżki ani niedoboru towarów. W teorii ekonomii, równowaga rynkowa jest osiągana automatycznie dzięki mechanizmowi cen, który dostosowuje się do zmian w popycie i podaży, prowadząc do stabilizacji na poziomie, gdzie ilość żądana równa się ilości oferowanej.
Równowaga na rynku doskonale konkurencyjnym
Na rynku doskonale konkurencyjnym, gdzie istnieje wielu nabywców i sprzedawców oraz pełna przejrzystość informacyjna, równowaga jest osiągana naturalnie poprzez wolne działania rynkowe. Ceny są ustalane przez siły rynkowe popytu i podaży, bez zewnętrznych interwencji. Jeśli cena jest wyższa niż równowagowa, powstaje nadwyżka, skłaniając sprzedawców do obniżenia cen w celu sprzedaży niesprzedanych towarów. Analogicznie, jeśli cena jest zbyt niska, pojawia się niedobór, skłaniając nabywców do płacenia wyższej ceny za dostęp do ograniczonej oferty. Proces ten kontynuuje się do momentu osiągnięcia równowagi cenowej i ilościowej.
Równowaga na rynkach monopolistycznych
W przypadku rynków monopolistycznych, gdzie jedna firma dominuje na rynku, równowaga rynkowa jest osiągana w inny sposób. Monopolista, mając kontrolę nad podażą, może manipulować cenami, aby maksymalizować zyski. W takim modelu, punkt równowagi jest osiągany nie przez mechanizm wolnorynkowej konkurencji, ale przez strategiczne decyzje cenowe monopolisty, biorące pod uwagę relację między ceną, popytem, a kosztami marginalnymi.
Równowaga na rynkach oligopolistycznych
Na rynkach oligopolistycznych, gdzie kilka firm dominuje na rynku, osiągnięcie równowagi rynkowej jest bardziej złożone. Firmy te często podejmują decyzje cenowe i produkcyjne, uwzględniając reakcje konkurencji, co może prowadzić do różnych wyników równowagi, w zależności od strategii konkurencyjnych, koluzji, wojen cenowych czy porozumień o podziale rynku. Modele gier i teoria strategiczna są często stosowane do analizy równowagi na rynkach oligopolistycznych.
Wpływ polityki gospodarczej na równowagę rynkową
Polityka gospodarcza rządów, w tym regulacje rynkowe, podatki, subsydia czy ustalanie cen minimalnych/maksymalnych, może wpływać na osiąganie równowagi rynkowej. Takie interwencje mogą być motywowane chęcią korygowania rynkowych niewydolności, ochrony konsumentów, wsparcia określonych sektorów gospodarczych lub osiągnięcia celów społecznych i środowiskowych. Wprowadzenie podatku od towaru zmienia równowagę rynkową, podnosząc cenę końcową dla nabywców i potencjalnie obniżając ilość żądaną, podczas gdy subsydia mogą obniżyć koszty produkcji i zwiększyć podaż.
Źródła:
- „The Theory of Market Equilibrium” – Arrow, Kenneth J. i Debreu, Gérard, 1954, Econometrica.
- „Monopoly and the Rate of Extraction of Exhaustible Resources” – Stiglitz, Joseph E., 1976, American Economic Review.
- „Strategies in the Contestable Market: A Model of Oligopoly” – Baumol, William J., 1982, Economic Theory.
- „Market Power and Externalities: A Game Theoretic Approach to Environmental Regulation” – Weitzman, Martin L., 1974, Journal of Environmental Economics and Management.
Nowa porównywarka OC – www.polisy24.pl – Skorzystaj i znajdź tańsze OC/AC.
